ماساژت ها و ملکه تومیریس

هرودوت کشته‌شدن کوروش بزرگ در جنگ با ماساژت‌ها را محتمل‌ترین واقعه می‌داند. این نقاشی، اثر پتر پل روبنس، بردن سر کوروش نزد ملکه تهم‌رییش (که پان‌ترک‌ها او را منتسب به خود می‌دانند) را به تصویر کشیده‌است.

برای آشنایی بیشتر با ماساژت ها میتوانید به بخش مقالات علمی مقاله سکاها مراجعه نمایید

پان‌ترک‌ها ادعا دارند که سکاها اقوامی ترک تبار بودند و تهم‌رییش ملکه قوم ماساگت یا «ماساژت» تباری ترک داشته و در نواحی آذربایجان می‌زیسته‌است. واقعیت اینست که سکاها قومی ایرانی‌تبار بودندکه در نواحی شمال شرقی ایران می‌زیستند نه در نواحی ارس و به گویش و زبانشی از خانواده هندواروپایی تکلم داشتند، این ادعای پان‌ترک‌ها که همواره بر کشته شدن کوروش بزرگ تحت عنوان «شاه فارس‌ها» به دست تهم‌رییش تحت عنوان ملکه «ترک‌ها» که او را «تورمیس، تومروس، "توموریس" یا به اختصاری انا تومروس "به ترکی آذربایجانی: ANA TÜMRÜS"» به معنی (مادر تومروس) می‌خوانند، تکیه بر این روایت هرودوت مورخ یونانی قرن ۵ پیش از میلاد دارد که بیش از یک قرن پس از کوروش کبیر می‌زیسته و روایت مرگ کوروش را در کتاب خود چنین نوشته:

کوروش با سپاهی به جنگ با سکاها برخاست و سپس با شکستی سخت روبه رو شد و سر از تن او جدا کردند و به نشان انتقام پیش تهم‌ریش بردند و او سر کوروش را در داخل تشتی پر از خون انداخت.

این روایت هرودوت یکی از ده‌ها روایت در باب مرگ کوروش این پادشاه هخامنشی است و بطور قاطع نمی‌توان به آن استناد و تکیه کرد. چگونگی مرگ کوروش کاملاً مشخص نیست و مورخانی همچون کتسیاس، بروسوس، گزنفون، تروگ روایات مختلفی دربارهٔ مرگ کوروش آورده‌اند. یکی دیگر از ادعاها و جعلیات پان‌ترک‌ها آرامگاهی منسوب به تهم‌رییش است. آن‌ها معتقداند که قبر وی در سوی شرقی مسجد کبود تبریز قرار دارد.

در حالی که این یک جعل است و حقیقت ندارد. در سال ۲۰۰۴ میلادی، باستان‌شناسان قبری را در اطراف تبریز یافتند که جسدی با شمشیر به خاک سپرده شده‌بود. دانشمندان پس از بررسی DNA از جسد، دریافتند که جنازه متعلق به یک «زن» است، اما تا به حال هیچ تاریخ‌نگار یا باستان‌شناسی، ارتباطی میان هویت این جسد و تهم‌رییش، با ملکه ماساژت‌ها نیافته‌است.

لذا پان‌ترک‌ها مدعی‌اند که نام خود شهر تبریز از نام تومریس (که یونانی شدهٔ همان تهم‌رییش است) گرفته شده و به مرور زمان «تومریس-تومریز-تبریز» شده‌است که این خود یک جعل و دروغ دیگریست و در باب ریشه‌یابی نام تبریز سخنان گوناگونی وجود دارد. تبریز پیوند «تَب + ریز» است. یعنی شهری که به دلیل خوش آب و هوا بودن موجب می‌شود بیمار تن‌درست شود. تب نشانه‌ای برای بیماری است و تبریز یعنی شهری که ریزنده تب است.

اولیاء چلبی (از شخصیت‌های دوران عثمانی) در سفرنامه خود تبریز را به ترکی «ستمه دوکوجو» (سِتمه به ترکی یعنی تب، و دوکوجو یعنی ریزنده) معنی کرده‌است؛ و می‌گوید مردم تبریز نام شهرشان را «تربیز» تلفظ می‌کردند.

رودیگر اشمیت می‌نویسد که ماساژت‌ها به زبان‌های ایرانی سخن می‌گفتند. به نوشته اسکولد ایوانتچیک سکاها از قبایل ایرانی‌تبار بوده‌اند

البته باید اضافه کرد که نبرد هخامنشیان و ماساژت ها در یک منطقه دیگر که قبایل سکایی به ویژه ماساژت ها در آن ساکن بودن رخ داده جایی که امروزه در کشور قزاقستان است

موقعیت رود آراکس یا سیحیون یا سیر دریا

پس یک نتیجه گیری که میتوان کرد این است که هرگز این اتفاق در منطقه آذربایجان یا قفقاز رخ نداده

درضمن هرودوت در کتاب خود دچار یک اشتباه فاحش در جغرافیا شده چرا که سپاه هخامنشیان از رود ارس عبور نکرده برای نبرد و از رود آراکس یا همان سیحون یا سیردریا این شباهت نام آراکس به ارس باعث شده تا پان ترک ها از این موضوع سواستفاده کنند